Trong những năm đầu đời, hộp sọ của trẻ sơ sinh còn rất mềm mại và linh hoạt để thích nghi với sự phát triển mạnh mẽ của não bộ. Chính vì sự mềm này mà đôi khi cha mẹ sẽ nhận thấy đầu bé không còn tròn đều như lúc mới sinh, thay vào đó xuất hiện tình trạng méo đầu, bẹt đầu hoặc nhô ra bất thường. Đây chính là những dạng biến dạng hộp sọ thường gặp. Dù nghe có vẻ đáng lo, nhưng hầu hết những trường hợp này đều có thể can thiệp và cải thiện nếu cha mẹ nhận biết sớm và có hướng xử lý đúng cách.

Bài viết này sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về các dạng biến dạng hộp sọ phổ biến ở trẻ sơ sinh, nguyên nhân hình thành, đặc điểm nhận biết và gợi ý giải pháp hỗ trợ để bé lấy lại dáng đầu tròn đẹp, phát triển khỏe mạnh.

1. Lệch đầu (Plagiocephaly – méo đầu do tư thế)

Đây là dạng biến dạng hộp sọ phổ biến nhất, thường được cha mẹ nhận thấy khi phần sau đầu của bé bị bẹt sang một bên hoặc cả phía sau.

• Nguyên nhân:
  Chủ yếu do bé nằm nhiều ở một tư thế, đặc biệt là nằm ngửa lâu trong nôi hoặc trên giường. Khi phần sau hộp sọ chịu áp lực liên tục, xương mềm sẽ dễ dàng bị dẹt đi. Ngoài ra, nếu bé sinh non, xương đầu càng mềm và dễ bị ảnh hưởng hơn.
• Đặc điểm nhận biết:
  Cha mẹ thường thấy đầu bé không cân xứng, một bên tròn hơn còn bên kia bẹt rõ rệt. Khi nhìn từ trên xuống, hộp sọ có hình thoi hoặc hơi lệch. Trong nhiều trường hợp, trán và tai bên đối diện cũng bị đẩy ra trước, tạo cảm giác gương mặt bé hơi lệch.
• Ảnh hưởng nếu không can thiệp:
  Phần lớn là ảnh hưởng thẩm mỹ, khiến gương mặt mất cân đối. Tuy không gây nguy hiểm trực tiếp đến não bộ, nhưng nếu để lâu có thể ảnh hưởng đến sự tự tin của trẻ sau này.

Lệch đầu (Plagiocephaly)

2. Đầu hình thuyền (Scaphocephaly – hộp sọ hẹp và kéo dài)

Khác với đầu bẹt sang một bên, ở dạng này hộp sọ của bé sẽ có hình dạng hẹp bề ngang nhưng dài về phía trước và sau, giống như hình chiếc thuyền.

• Nguyên nhân:
  Một số trường hợp là do bé nằm nghiêng liên tục, nhưng nguyên nhân nghiêm trọng hơn là các khớp sọ bị dính sớm (craniosynostosis). Đây là tình trạng hiếm gặp hơn nhưng cần được thăm khám và chẩn đoán bởi bác sĩ chuyên khoa.
• Đặc điểm nhận biết:
  Khi nhìn từ trên xuống, cha mẹ sẽ thấy hộp sọ bé thuôn dài. Vùng trán và gáy nhô ra rõ rệt, trong khi chiều ngang đầu hẹp bất thường.
• Ảnh hưởng:
  Nếu chỉ do tư thế, bé vẫn có thể phát triển bình thường, nhưng hình dáng hộp sọ khó trở lại cân đối tự nhiên. Nếu do dính khớp sọ sớm, tình trạng này có thể cản trở sự phát triển của não, vì vậy cần được can thiệp y khoa sớm.

Đầu hình thuyền (Scaphocephaly)

3. Đầu nhọn (Trigonocephaly – trán nhô hình tam giác)

Đây là dạng biến dạng ít gặp hơn nhưng lại gây lo ngại cho nhiều cha mẹ khi thấy trán bé nhô cao, hẹp dần về phía trên, nhìn như hình tam giác.

• Nguyên nhân:
  Thường liên quan đến sự phát triển bất thường của đường khớp trán – nếu khớp này dính sớm, hộp sọ phía trước không mở rộng đều mà nhô lên theo chiều dọc.
• Đặc điểm nhận biết:
  Trán bé nhọn, hai bên thái dương thụt vào, làm khuôn mặt trông khác biệt. Khi nhìn từ trên xuống, hộp sọ có dạng chữ V hoặc tam giác.
• Ảnh hưởng:
  Nếu không được can thiệp, hộp sọ phía trước có thể phát triển thiếu cân đối. Một số trường hợp có nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ, vì vậy cha mẹ nên cho bé thăm khám sớm nếu nhận thấy dấu hiệu này.

4. Ngắn đầu (Brachycephaly – đầu ngắn và rộng)

Ở dạng này, hộp sọ bị dẹt toàn bộ phía sau, khiến đầu bé trông ngắn lại nhưng bề ngang rộng hơn bình thường.

• Nguyên nhân:
  Thường gặp ở những bé nằm ngửa quá nhiều, nhất là khi thời gian nằm xe nôi hoặc ghế ngồi dài.
• Đặc điểm nhận biết:
  Nhìn từ trên xuống, hộp sọ bé gần như hình vuông hoặc tròn dẹt. Mặt nhìn từ phía trước cũng rộng hơn, có thể kèm theo trán hơi nhô.
• Ảnh hưởng:
  Chủ yếu ảnh hưởng đến thẩm mỹ, bé sẽ có dáng đầu to bè, mất sự cân đối tự nhiên.

Ngắn đầu (Brachycephaly)

5. Cha mẹ cần làm gì khi nhận thấy dấu hiệu bất thường ở đầu trẻ?

Khi cha mẹ phát hiện đầu bé có dấu hiệu méo, bẹt hoặc dài bất thường, điều quan trọng nhất là không chủ quan. Rất nhiều phụ huynh nghĩ rằng “bé lớn lên sẽ tự tròn đầu lại”, nhưng thực tế, phần lớn các trường hợp cần có can thiệp phù hợp mới cải thiện rõ rệt.

Các bước cha mẹ nên làm:

• Quan sát kỹ: chụp ảnh đầu bé ở nhiều góc độ để theo dõi sự thay đổi theo thời gian.
• Trao đổi với bác sĩ nhi khoa trong lần khám định kỳ để được đánh giá sơ bộ.
• Tham khảo ý kiến chuyên khoa phục hồi chức năng hoặc ngoại thần kinh nhi nếu bé có dấu hiệu nghiêm trọng.
• Thực hiện các biện pháp hỗ trợ tại nhà như: tăng thời gian tummy time, đổi tư thế khi cho bú, khi đặt nằm ngủ…
• Nếu cần, đưa bé đi thăm khám tại cơ sở có dịch vụ đo và tư vấn về mũ chỉnh hình để xác định mức độ biến dạng.

6. Tại sao cần phân biệt sớm các dạng biến dạng hộp sọ?

Mỗi dạng biến dạng hộp sọ có nguyên nhân và cách xử lý khác nhau:

• Plagiocephaly (đầu méo): thường cải thiện bằng thay đổi tư thế và đội mũ chỉnh hình.
• Brachycephaly (đầu bẹt): cần kết hợp cả thay đổi tư thế, tummy time và có thể phải đội mũ chỉnh hình trong độ tuổi vàng.
• Scaphocephaly (đầu dài bất thường): nếu chỉ do tư thế thì vẫn có thể chỉnh, nhưng nếu liên quan đến dính khớp sọ bẩm sinh thì bắt buộc phải phẫu thuật.

👉 Chính vì vậy, việc nhận biết và phân biệt đúng từ sớm giúp tránh lãng phí thời gian vàng và đưa bé đến giải pháp phù hợp nhất.

7. Giải pháp chỉnh hình hộp sọ hiện nay

Hiện nay, có nhiều phương pháp hỗ trợ cải thiện tình trạng biến dạng đầu ở trẻ, trong đó phổ biến nhất là:

• Điều chỉnh tư thế và vật lý trị liệu: phù hợp cho trường hợp nhẹ, bé còn rất nhỏ.
• Mũ chỉnh hình (cranial helmet therapy): áp dụng cho trẻ từ 3 – 18 tháng tuổi, đặc biệt hiệu quả khi bắt đầu trong giai đoạn 3 – 8 tháng.

Mũ chỉnh hình Hani Helmet

• Phẫu thuật: chỉ định cho những ca dính khớp sọ, không thể cải thiện bằng các phương pháp khác.

Ở Việt Nam, giải pháp mũ chỉnh hình 3D ngày càng được quan tâm và ứng dụng, giúp nhiều trẻ lấy lại được dáng đầu tròn cân đối và phát triển khỏe mạnh.

8. Kết luận

Biến dạng hộp sọ ở trẻ sơ sinh không phải là hiếm gặp, và các dạng phổ biến nhất gồm:

• Plagiocephaly (đầu méo)
• Brachycephaly (đầu bẹt)
• Scaphocephaly (đầu dài)

Mỗi dạng lại có đặc điểm riêng và mức độ ảnh hưởng khác nhau. Điều quan trọng là cha mẹ phát hiện sớm, theo dõi sát sao và tham khảo ý kiến chuyên môn kịp thời. Khi được can thiệp đúng cách và trong giai đoạn vàng, đa số trẻ có thể lấy lại hình dạng hộp sọ cân đối, hài hòa, không ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và thể chất.

👉 Nếu cha mẹ đang lo lắng về tình trạng méo đầu, bẹt đầu của bé, đừng ngần ngại tìm đến các trung tâm uy tín để được khám, đo và tư vấn về giải pháp chỉnh hình. Can thiệp sớm chính là cách tốt nhất để mang lại cho bé một khởi đầu khỏe mạnh và tự tin.